Werkdruk wordt gezien als één van de grootste problemen binnen het accountantsberoep. Veel is hierover al geschreven, maar het leek ons nuttig om eens twee mensen van buiten de sector aan het woord te laten over dit onderwerp. De redactie heeft een aantal vragen gesteld aan Petra Balke en Suzanne Bader. Beiden hebben meer dan 15 jaar ervaring in de gezondheidszorg: Petra vanuit de psychologie en geestelijke gezondheidszorg en Suzanne vanuit leefstijl gerelateerde ziekten, zelfmanagement en gedragsverandering.

Hoe definiëren jullie werkdruk?

De kwaliteit van ons denken in het moment noemen wij ‘staat van zijn’. Dit varieert constant, bij iedereen. In een heldere staat van zijn voel je zelfvertrouwen, rust en kan je makkelijk beslissingen nemen. Je bent productief en geconcentreerd. Als je handelt vanuit deze staat, weet je wat je te doen staat en dan gaan de dingen vanzelf. In een troebele staat van zijn is dat niet zo vanzelfsprekend. Dan lijkt er druk op je te staan, ben je snel geïrriteerd en twijfel je over wat te doen. Dit is de staat van zijn waarin (werk)stress ontstaat. Als je hieruit handelt gaan dingen moeizaam en stroef. De kwaliteit van denken beïnvloedt zo de prestaties die je kunt leveren, het gaat niet om de werkdruk op zich. Het belang ervan wordt alleen zelden erkend.

Hebben jullie accountants gehad in jullie praktijk? Welke externe factoren hebben jullie voorbij horen komen die accountants hebben aangegeven waardoor ze druk ervaren?

Wij zien allerlei mensen met banen waarin veel van hen wordt gevraagd, waaronder ook accountants. Veel mensen denken dat het nare gevoel van wat ze ervaren komt door de omstandigheden waarin ze (moeten) werken. Er lijkt dan sprake van een ogenschijnlijke oorzaak-gevolg relatie. Externe factoren, werkdruk, deadlines, minder sales, financiële recessie, slecht management of strikte arbeidsomstandigheden lijken een rechtvaardiging voor hoe je je voelt.

Het bewijs dat het niet ligt aan externe factoren ligt in het feit dat niet iedereen op dezelfde mate gestresst raakt in dezelfde situatie. Zelfs jij reageert in dezelfde situatie steeds anders afhankelijk van hoe je erin staat. In je vakantie denk je anders over je werk dan als je maandagochtend start. Maar er kan ook al een enorm verschil zitten tussen voor en na de lunch. Het werk is niet veranderd, alleen hoe je erover denkt. Jouw denken is flexibel en niet statisch.

Als de werkstress daadwerkelijk komt door werkdruk zou je het alleen voelen op de werkvloer zelf of tijdens werktijd. De meeste mensen ervaren juist de meeste stress ’s avonds, voor het slapen of in het weekend. Ze kunnen al zo opkijken tegen de werkdag voordat hij überhaupt is begonnen. Ze klagen er misschien over tegen hun partner bij thuiskomst. Vrijdagmiddag hebben ze minder stress bij de gedachten aan het weekend en zondagavond begint de stress al voor hun nieuwe werkweek. Het ervaren van werkdruk zit zo duidelijk in de gedachten over het werk, niet in het werk op zich.

In welke mate heeft langdurige werkdruk effect op je lichaam?

Stress is een prachtig mechanisme waardoor het lichaam in staat wordt gesteld om uitzonderlijke prestaties te leveren. Een acute stressrespons treedt op als jouw systeem in gevaar denkt te zijn. Je lichaam is dan in staat om nuttige stress-hormonen vrij te maken die je aanzetten tot acute actie. Het lichaam maakt zich klaar om te vechten of te vluchten. Het lichaam krijgt beschikking over hormonen zoals adrenaline en noradrenaline. De noodzakelijke lichaamsfuncties worden vol aangezet. De hartslag en ademhaling gaan omhoog. Alle beschikbare bloedsuiker komt vrij voor energie.

Heel handig als jijzelf of een ander in levensgevaar verkeert. Als je bijna wordt aangereden op de snelweg of als je iemand uit een brandend huis moet redden. Door de stresshormonen wordt extra energie, kracht en scherpte vrijgemaakt. Acute stress is daarvoor bedoeld; voor korte periodes om je te beschermen voor iets wat schade kan berokkenen, eens in de paar dagen. Je lichaam maakt geen verschil tussen een fictieve stressvolle situatie of een daadwerkelijk stressvolle situatie.

Bij het halen van een deadline kan deze verhoogde staat van paraatheid best fijn zijn. Alleen op de lange termijn is het voor onze gezondheid niet goed om chronisch stress te ervaren. Als stress wordt gezien als iets dat erbij hoort en het lichaam niet kan herstellen, kan dat gevolgen hebben. Het lichaam krijgt niet de noodzakelijke rust. Het lichaam gaat signalen van overbelasting geven. Dit uit zich bij iedereen anders. Dit kan in de vorm van lichamelijke klachten zoals minder weerstand, pijnklachten en slecht slapen of meer psychologische klachten als minder concentratie, snel emotioneel zijn, lusteloosheid en vermoeidheid. Dit helpt je juist niet bij deadlines. Het systeem wat mooi bedoeld is voor een korte periode keert zich tegen je.

Het lichaam gaat allerlei signalen afgeven dat het niet optimaal meer kan functioneren. Als we deze signalen niet goed begrijpen kan het ervoor zorgen dat we onschuldig acties gaan ondernemen die juist niet helpend zijn op de langere termijn. Je kunt bijvoorbeeld ‘s avonds door gaan werken. Je kunt gaan denken over je problemen voor je gaat slapen. Met iedereen praten over de problemen. Klagen en mopperen. Het kan ook zijn dat je om te ontspannen meer alcohol gaat drinken, meer gaat eten, roken of drugs gaat gebruiken. En juist minder gaat slapen, sporten en ontspannen. Het wordt als dweilen met een vieze dweil. Hoe meer je ermee doet, hoe groter de puinhoop. Toch zijn het goedbedoelde suggesties van het brein. Ze zijn alleen gebaseerd op de verkeerde aanname, dat er dreiging van buitenaf komt. Of dat de stress er niet mag zijn en bestreden moet worden.

Vaak wordt in ons beroep gekeken naar het aantal gemaakte uren om te bepalen hoe druk iemand het heeft. Wat vinden jullie daarvan?

Iedereen weet uit eigen ervaring dat je niet elk uur even productief bent, het werkt niet lineair. Het ene uur ga je als een speer en het andere ben je niet vooruit te branden. Dat is geheel normaal en menselijk. Je bent altijd de beste versie van jezelf, je werkt met wat je beschikbaar hebt in het moment.

Als je niet productief bent is er een grote kans dat je troebel denken hebt zoals bijvoorbeeld ‘ik doe het niet goed’, ‘ik ben niet snel genoeg’, ‘als ik maar niet ontslagen wordt’, ‘als ik zo doorga raak ik overspannen’. Mogelijk haal je er allerlei situaties bij uit het verleden en denk je nare toekomstscenario’s. Het enige wat nodig is om hieruit te komen is erkennen dat je in troebele staat van zijn bent en je niet alles ter beschikking hebt. Dat is wat het is. Je kunt je ertegen verzetten maar dat heeft geen zin. Het is als vies water: laat je het met rust, dan wordt het water weer helder; blijf je roeren, dan blijft het troebel. Een heldere staat van zijn ontstaat zo vanzelf weer, als je het niet forceert. Het kan best zijn dat je in een heldere staat van zijn iets in 5 minuten oplost waar je in een troebele staat van zijn na een uur nog niet achter bent.

In een heldere staat van zijn ben je ook in staat het geheel te overzien. Mogelijk heb je een idee hoe het werk beter verdeeld kan worden of welke prioriteiten je kunt stellen. In helder denken ben je creatief, flexibel en innovatief. Dit is precies wat je goed kunt gebruiken als je werkt met deadlines.

Waarom kan je het gevoel hebben dat je veel minder druk aan kan dan een andere collega?

Hoe serieus je je werkdruk-gedachten neemt, hoe meer werkstress je ervaart. Dit is verschillend per persoon en zelf binnen een persoon kan het uur tot uur verschillen. Het is niet zo dat je daar zelf schuld aan hebt en dit jezelf aan doet! Het verschil is niet de persoon, de persoonlijkheid of iemands kwaliteiten die bepaalt hoeveel druk je ervaart, maar het inzicht in hoe het werkt. Dat je voelt wat je denkt en dat je vrij bent om dat denken wel of niet serieus te nemen en vast te houden. Goed nieuws is dat inzicht kunnen krijgen daarin heel menselijk is en eenvoudig zodra je ervoor open staat.

Werkdruk wordt binnen ons beroep gezien als iets wat erbij hoort, aangezien we te maken hebben met een periode van een paar maanden met veel deadlines achter elkaar. Is dit beeld te veranderen?

Dat is zeker te veranderen. Besef je dat je altijd enkel het huidige moment hebt waarin je leven zich afspeelt. Ook gedachten over een deadline moeten halen heb je in dit moment. Je hoeft niet te accepteren dat je over het algemeen een hoge werkdruk hebt en dat je al die deadlines hebt, je hoeft enkel om te gaan met de gedachten die je erover hebt in dit moment.

Het gaat om inzicht in het ervaren wat er gebeurt in het moment, wat de staat van zijn is en daarmee hoe helder of troebel het denken is in het moment. Een heldere staat van zijn is een natuurlijke staat, je kunt hem hooguit niet ervaren door het stressvolle denken wat je hebt. In een heldere staat van zijn kun je dealen met wat er dan ook nodig is in het moment, ook met een deadline. Je hoeft niets te doen om in een heldere staat van zijn te komen. Als je ziet dat een troebele staat van zijn enkel uit troebel denken bestaat wat jou een naar gevoel geeft, kun je het laten voor wat het is. Gedachten die komen en gaan uit zichzelf. Het klaart vanzelf weer op.

Welke tip willen jullie jonge accountants nog meegeven?

Je hebt zoveel van nature beschikbaar! Je bent als de blauwe lucht en de zon. Die zon bestaat uit al jouw vaardigheden, kennis, maar ook instinct, creativiteit, zelfvertrouwen, het vermogen tot het krijgen van inzicht in jezelf of het werk wat je doet. De blauwe lucht is er altijd en de zon is onbeschadigd. Het kan zijn dat er wolken zijn die de kleur van de lucht veranderen en die ervoor zorgen dat je de zon minder ziet of ervaart. Werkdruk zou je kunnen zien als bewolking of mist. Je kunt die wolken en mist heel serieus nemen en denken dat de zon er niet meer is, dat creëert werkstress. Je kunt ook zien dat de mist hoe dan ook weer opklaart en je dan de zon weer kunt ervaren. Besef je dat hoe sneller je wilt bewegen door mist, hoe groter de kans op ongelukken. Wachten tot de mist opklaart zorgt dat je minder problemen creëert die je later weer moet oplossen.  Het hebben van stressvolle gedachten is net zo onpersoonlijk als de wolken die voor de zon schuiven. Dat helpt enorm.

Meer informatie:

Klavertje Drie is een initiatief van Petra Balke en Suzanne Bader om zoveel mogelijk mensen (hernieuwd) inzicht te geven in hun eigen ervaring en altijd aanwezige wijsheid en veerkracht. Dit geeft niet alleen een goed gevoel, maar is ook een remedie tegen vrijwel alles waar we als mens in vast kunnen lopen. Klavertje Drie werkt met individuen, met groepen en middels het boek ‘Er zit meer in (je) dan je denkt!’. Binnenkort lanceert Klavertje Drie een online-leeromgeving.

Voor meer informatie, zie: www.klavertjedrie.nu

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.