De Brenda Westra Opinieprijs wordt jaarlijks door Nyenrode Business Universiteit en Stichting Future Finance uitgereikt en is gericht op vernieuwende, duidelijk opiniërende, vlot geschreven, voor het accountantsberoep en –onderwijs actuele opiniestukken. In november wordt deze prijs uitgereikt, vandaar dat de aankomende tijd The Accountables is omgetoverd tot Brenda’s Weken, waarbij gedurende deze weken elke dag een opinie van een van de genomineerde centraal staat. Vandaag de opinie van Isabel van Asch. Zij behaalde in 2024 de Master of Science in Accountancy aan Nyenrode Business Universiteit en studeert nu in de Post-Master. Ze werkt als Senior Assistent Audit bij Forvis Mazars.

De Kunst van Accountancy: creativiteit in een cijfermatige wereld vol regels

Binnen de accountancy zijn we veelal bezig met het invullen van standaardwerkprogramma’s en checklists. De essentie van de werkzaamheden wordt hierdoor mogelijk gemist, want deze focus op standaardwerkprogramma’s en checklists ondermijnt de ruimte om zelf na te denken én maatwerk te leveren. Om de kwaliteitsgroei te waarborgen is het van belang dat we creativiteit meer ruimte geven.

Regeldruk regeert

“Wet- en regelgeving wordt vertaald naar strakke richtlijnen en checklists, wat beperkend is voor professionals in alle beroepsgroepen, inclusief accountants.” aldus de slotrapportage “Druk en tegendruk” van de kwartiermakers (2023). Mede door de recente schandalen is de huidige compliance- en regeldruk hoog. Daarnaast leidt verantwoordingsdruk ertoe dat accountantskantoren meer risicomijdend zijn.

Is het in het kader van de kwaliteit niet van belang dat we creativiteit juist stimuleren in de cultuur? Ook ten behoeve van de aantrekkelijkheid van het beroep; het verhoogt de motivatie en het werkplezier. Het accountantsberoep is al minder aantrekkelijk voor jonge potentiële accountants.

Standaardisatie: de vijand van flexibiliteit

Minder standaardisatie is een manier om creativiteit te bevorderen. Taakstandaardisatie belemmert de creativiteit van de individuele accountant. Een checklist kan ertoe leiden dat we gaan “afvinken” in plaats van een situatie kritisch beoordelen. Wanneer veel voorgeschreven staat, is het lastiger om “out of the box” te denken. De creativiteit en flexibiliteit van de individu wordt hierdoor geremd.

In het kader van fraude zijn standaardprocedures en checklists problematisch. Fraude is door zijn inherent misleidende karakter lastiger in te schatten voor de accountant dan reguliere risico-inschattingswerkzaamheden (Trompeter et al., 2013). Innovatie is creativiteit in actie (Bibler et al., 2023). De implementatie van innovatieve technologie in het controleproces maakt het mogelijk om frauduleuze patronen in financiële overzichten te herkennen en op te sporen (Al-Ansi et al., 2013).

Elke onderneming is uniek en daarom is het van belang dat een gepaste mate van maatwerk wordt geleverd. Het betreft immers onze verantwoordelijkheid richting het maatschappelijk verkeer om kwaliteit te leveren.

Creativiteit: de sleutel tot kwaliteitsgroei

Creatieve individuen hebben veelal een open blik en zijn nieuwsgierig naar nieuwe perspectieven, ideeën en ervaringen (Feist, 1998). Creatieve personen hebben de neiging om complexe gedachtepatronen te ontwikkelen en verbinding te leggen tussen ogenschijnlijk niet gerelateerde concepten. Ze hebben hierdoor een diepgaander begrip van problemen en kunnen deze op een innovatieve manier benaderen (Glăveanu, 2010).

De accountancy staat bekend om regels en structuur, maar binnen die kaders kan creativiteit een verassende innovatieve kracht ontketenen. Een cultuur die nieuwsgierigheid en openheid omarmt, creëert ruimte voor nieuwe perspectieven en oplossingen. Dit verhoogt niet alleen de kwaliteit van de werkzaamheden, maar ook de relevantie van het beroep.

Creatieve impulsen binnen een gereguleerd vakgebied

Creativiteit kan op verschillende manieren worden gestimuleerd binnen de accountancy. Allereerst, de stimulatie van psychologische teamveiligheid. De perceptie van psychologische teamveiligheid is van invloed op de bereidheid om in groepen te communiceren (Gissel & Johnstone, 2017) en kennis met collega’s te delen (Yin et al., 2020). Het zorgt ervoor dat meningen en perspectieven worden gedeeld. De houding van de leider (partner / manager) en het teamklimaat zijn relevant voor de bereidheid van junior-teamleden om problemen bespreekbaar te maken (Nelson et al. 2016). Psychologische teamveiligheid versterkt de creatieve teamprestaties (Ekvall, 1996). Daarnaast ondersteunt psychologische veiligheid het leren van mislukkingen (bijv. Edmondson et al., 2004). Het leren van fouten resulteert in een hogere kwaliteit. Ten tweede spelen brainstormsessies een belangrijke rol binnen het proces. Door middel van brainstormen worden ideeën gestimuleerd, aangezien gebruik wordt gemaakt van collectieve wijsheid (Tang & Karim, 2018). Ten derde kan kunstmatige intelligentie helpen bij het verkennen van nieuwe invalshoeken, het genereren van oplossingen en het stimuleren van innovatieve denkpatronen. Creatieve impulsen binnen de accountancy kunnen ontstaan wanneer psychologische teamveiligheid, brainstormen en AI worden ondersteund, waarbij de manager een belangrijke rol speelt.

Laat standaard los, omarm potentieel

Mijns inziens zou standaardisatie gereduceerd moeten worden. Is creativiteit dan ”de oplossing” voor de kwaliteitsgroei? Dat denk ik niet. Ik denk echter wel dat creativiteit gestimuleerd moet worden in de cultuur aangezien het een waardevolle bijdrage kan leveren.

Isabel van Asch MSc behaalde in 2024 de Master of Science in Accountancy aan Nyenrode Business Universiteit en studeert nu in de Post-Master. Ze werkt als Senior Assistent Audit bij Forvis Mazars.

Bronnen

Al-Ansi, A. A., Ismail, N. A. B., & Al-Swidi, A. K. (2013). The effect of IT knowledge and IT training on the IT utilization among external auditors: Evidence from Yemen. Asian Social Science, 9(10), 307. https://doi.org/10.5539/ass.v9n10p307

Bibler, S., Carpenter, T., Christ, M. H., & Gold, A. (2023). Thinking Outside of the Box: Engaging Auditors’ Innovation Mindset to Improve Auditors’ Fraud Actions in a Data-Analytic Environment. Available at SSRN 4311283. https://doi.org/10.2139/ssrn.4311283

Edmondson, A. C., Kramer, R. M., & Cook, K. S. (2004). Psychological safety, trust, and learning in organizations: A group-level lens. Trust and distrust in organizations: Dilemmas and approaches, 12(2004), 239-272.

Ekvall, G. (1996). Organizational climate for creativity and innovation. European journal of work and organizational psychology, 5(1), 105-123. https://doi.org/10.1080/13594329608414845

Feist, G. J. (1998). A meta-analysis of personality in scientific and artistic creativity. Personality and social psychology review, 2(4), 290-309. https://doi.org/10.1207/s15327957pspr0204_5

Glăveanu, V. P. (2010). Paradigms in the study of creativity: Introducing the perspective of cultural psychology. New ideas in psychology, 28(1), 79-93. https://doi.org/10.1016/j.newideapsych.2009.07.007

Gissel, J. L., & Johnstone, K. M. (2017). Information sharing during auditors’ fraud brainstorming: Effects of psychological safety and auditor knowledge. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 36(2), 87-110. https://doi.org/10.2308/ajpt-51519

Kwartiermakers (2023, 30 oktober) Druk en tegendruk Slotrapportage kwartiermakers toekomst accountancy. Geraadpleegd op 11 februari 2024, van: https://open.overheid.nl/documenten/92348e83-becb-4988-bdfc-4312f5a288c0/file

Nelson, M. W., Proell, C. A., & Randel, A. E. (2016). Team-oriented leadership and auditors’ willingness to raise audit issues. The Accounting Review, 91(6), 1781-1805. https://doi.org/10.2308/accr-51399

Tang, J., & Karim, K. E. (2018). Financial fraud detection and big data analytics–implications on auditors’ use of fraud brainstorming session. Managerial Auditing Journal, 34(3), 324-337. https://doi.org/ 10.1108/MAJ-01-2018-1767

Trompeter, G. M., Carpenter, T. D., Desai, N., Jones, K. L., & Riley, R. A. (2013). A synthesis of fraud-related research. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 32(Supplement 1), 287-321. https://doi.org/10.2308/ajpt-50360

Yin, J., Ma, Z., Yu, H., Jia, M., & Liao, G. (2020). Transformational leadership and employee knowledge sharing: Explore the mediating roles of psychological safety and team efficacy. Journal of Knowledge Management, 24(2), 150-171. https://doi.org/10.1108/jkm-12-2018-0776

Voor het plaatsen van reacties, hou graag rekening met onze spelregels.