De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft de vinger op de zere plek gelegd: accountants moeten hun verantwoordelijkheid serieuzer nemen als het gaat om het signaleren van fraude. Uit haar eigen recente onderzoek, waarover zij afgelopen jaar het rapport ‘Controlewerkzaamheden bij frauderisico’s schieten tekort’ heeft uitgebracht, blijkt dat in een groot deel van de door haar gecontroleerde dossiers tekortkomingen zijn vastgesteld. Misschien is de ene tekortkoming minder zwaarwegend dan de ander; toch is en blijft het wel een pijnlijke constatering voor de beroepsgroep. Daarnaast mogen we wel stellen dat er wel degelijke hele zorgwekkende tekortkomingen bijzitten.

Voor de minder ervaren fraudekenners onder ons; Fraude is een sluipend gevaar dat het vertrouwen in het financiële systeem ondermijnt. Beleggers, werknemers en andere belanghebbenden rekenen o.a. op accountants om een eerlijke weergave van de cijfers te garanderen. Maar als de controle faalt, wie beschermt hen dan nog?

Wat het rapport van de AFM vooral blootlegt is dat veel accountants de risico’s rondom fraude niet serieus genoeg in kaart brengen. Gemakzucht of het ontbreken van de diepgaande klantkennis zorgt voor onvoldoende (diepgang in) frauderisico’s en de hierop uit te voeren werkzaamheden. Accountants vinken de vakjes af maar missen de kritische blik die nodig is om fraude daadwerkelijk te detecteren; er is een diepgaandere, inhoudelijke aanpak nodig.

Als we dan een frauderisico te pakken hebben dan gaat er ook nog een hoop fout. De aard van de werkzaamheden sluiten niet aan op het onderkende frauderisico, de uitgevoerde werkzaamheden zijn niet in lijn met de beweringen in scope of er is niet genoeg diepgang om de frauderisico’s daadwerkelijk te ondervangen. Om dan niet eens te spreken over de diepgang en omvang van de werkzaamheden of het element van onvoorspelbaarheid. Dat laatste lijkt een soort achilleshiel te zijn geworden over de jaren heen: als we de basis al niet op orde hebben, hoe kunnen we dan ook nog creatief en bekwaam genoeg zijn om de cliënt echt te verrassen?

Dient er een beter kader te zijn in verantwoordelijkheid van de accountant als het gaat om detecteren van fraude? Misschien wel, maar als de accountant niet eens in staat is om de juiste werkzaamheden uit te voeren voor een frauderisico met enige diepgang, of dit frauderisico überhaupt (passend) te identificeren, dan is dit een discussie voor later. Zolang frauderisico’s aangemaakt worden voor het hebben van een frauderisico en andere specifieke, veel relevantere frauderisico’s worden weggeschreven hebben we maar weinig aan zo’n kader.

Het lijkt erop dat een cultuuromslag nodig is: accountants moeten hun mindset aanpassen. Al is wel gebleken dat zo’n switch als deze tijd nodig heeft. De AFM heeft aangekondigd dat ze accountantskantoren de komende tijd nauwlettend in de gaten zal houden. Dit is hét moment voor de sector om verantwoordelijkheid te nemen en te laten zien dat fraude serieus wordt aangepakt. Het vertrouwen in de financiële wereld staat op het spel – en dat zou voor iedere accountant een wake-upcall moeten zijn.