Mijn vader is automonteur. Als kind keek ik regelmatig mee hoe hij onder de motorkap dook. Urenlang keek ik geboeid toe hoe hij met geduld, gereedschap en precisie een auto weer aan de praat kreeg. Begrijpen doe ik het nog steeds niet, maar één ding is me wel duidelijk geworden: mensen vertrouwen hem. Omdat hij weet wat hij doet én omdat hij eerlijk is over wat er moet gebeuren. Hoe anders mijn werk als (toekomstig) accountant ook lijkt, in de kern draait het om precies hetzelfde: deskundigheid en betrouwbaarheid.

Voor accountants is integriteit onmisbaar: een deskundige accountant die bewust wegkijkt, laat de maatschappij in de steek. De omgekeerde situatie is minstens zo riskant: een integere accountant die de fout niet herkent, levert evenmin de zekerheid waar stakeholders recht op hebben. Toch lijkt de sector de laatste jaren steeds meer te investeren in cultuur en ethiek, terwijl het fundament van vertrouwen nog altijd vakmanschap is.

Intuïtie is geen gereedschap

Besluitvorming draait om meer dan onderbuikgevoel. Dit blijkt ook uit onderzoek. Oechssler, Roider & Schmitz hebben in 2009 onderzoek gedaan naar besluitvorming bij analyserende en intuïtieve denkers. De uitkomsten laten zien dat analyserende denkers structureel betere keuzes maken dan intuïtieve denkers wanneer het gaat om objectieve beoordeling en het vermijden van denkfouten. Ze zijn simpelweg minder vatbaar voor manipulatie en framing.

Een goede monteur vertrouwt bij het vaststellen van problematiek bij een auto ook niet alleen op zijn gehoor. Hij gebruikt diagnoseapparatuur, systematische controles en testprotocollen. Bij accountants zou dit niet anders moeten zijn. Complexe financiële structuren en creatieve jaarrekeningen laten zich niet ontmaskeren met morele overtuiging alleen, daar zijn analyses voor nodig.

Vakmanschap vóór ethiek

Dit betekent niet dat ethiek overbodig is. Zodra de monteur het defect herkent, moet hij immers kiezen: snel en goedkoop repareren of duurzaam en degelijk herstellen. Op dat moment maakt integriteit het verschil. Echter, zonder vaardigheid om het onderliggende probleem te signaleren, komt die keuze nooit op tafel.

Misschien zit daar op het moment wel een van de grootste uitdagingen voor onze sector. Waar cultuur en integriteit veel aandacht krijgen in onder andere cursussen en trainingen, wat ook logisch lijkt gezien de recente ontwikkelingen (het eerlijk afleggen van examens is moeilijk gebleken), wordt het ontwikkelen van analytische vaardigheden en kritische oordeelsvorming vaak als vanzelfsprekend beschouwd. Terwijl juist het oefenen, trainen en verdiepen het verschil maakt tussen een accountant die op routine vertrouwt en een accountant die écht begrijpt wat er onder de motorkap gebeurt.

Het vertrouwen in accountants berust dus niet op een eed of een moreel kompas alleen, maar bij de deskundigheid om de risico’s en fouten in de motor van onze economie tijdig te herkennen. Want een integere, eerlijke monteur die de kapotte remleiding over het hoofd ziet, stuurt je alsnog in een gevaarlijke auto de weg op.

Bronnen